Het concept leegte.

 

                                Leegte is een woordloze staat van zijn.

- Al het lijden dat er in deze wereld is, ontstaat door te wensen dat wijzelf gelukkig zijn.

-Shantideva (685-763).

Het concept leegte (śūnyatā) is moeilijk te definiëren. Het is complex en kan moeilijk te begrijpen zijn. Het is een diep filosofisch begrip dat vaak tegen intuïtief aanvoelt. Het verwijst naar het idee dat alle verschijnselen geen inherent, onafhankelijk bestaan hebben. Dit betekent dat dingen niet op zichzelf bestaan, maar altijd afhankelijk zijn van andere factoren en omstandigheden. De volgende punten over leegte binnen het boeddhisme bieden een spirituele kapstok om dit concept te etaleren. Afwezigheid van Zelf: Leegte betekent dat er geen blijvend, onafhankelijk “zelf” of “ik” is. Alles wat we ervaren, inclusief ons eigen bewustzijn, is een samenstelling van veranderlijke elementen. Interafhankelijkheid: Alles is onderling verbonden en afhankelijk van elkaar. Dit wordt ook wel “pratityasamutpãda” of “afhankelijk ontstaan” genoemd. Niets bestaat op zichzelf, maar alles ontstaat door een netwerk van oorzaken en voorwaarden. Bevrijding van Lijden: Inzicht in leegte kan leiden tot bevrijding van lijden. Door te begrijpen dat onze gehechtheid en aversies gebaseerd zijn op illusies van een vaststaand zelf, kunnen we loslaten en innerlijke vrede vinden. Directe Ervaring: Leegte is niet alleen een filosofisch concept, maar ook een directe ervaring die kan worden gerealiseerd door meditatie en contemplatie. Het gaat om het loslaten van vaste ideeën en het ervaren van de werkelijkheid zoals die is. Leegte wordt vaak als bevrijdend ervaren omdat het ons helpt om los te komen van beperkende overtuigingen en gehechtheid. Het is een uitnodiging om de wereld te zien in haar ware, dynamische aard. Door meditatie kunnen beoefenaars direct ervaren wat leegte betekent, door te observeren hoe gedachten en gevoelens komen en gaan zonder blijvende essentie. Ook het bestuderen van teksten en het reflecteren op de aard van de werkelijkheid kan helpen om een dieper begrip van leegte te ontwikkelen. Als symbolische voorstelling wordt leegte soms vergeleken met een spiegel die alles weerkaatst zonder zelf iets vast te houden. Net zoals ruimte alles bevat maar zelf leeg is, zo is leegte de basis waarin alle verschijnselen verschijnen en weer verdwijnen. Leegte is een concept dat veel tijd en geduld vergt om volledig te doorgronden. Hoewel een definitie van leegte moeilijk is te geven, vond ik de volgende zin het eenvoudigste en compactste. Leegte is een woordloze staat van zijn. Zenboeddhisten mediteren vaak over het begrip leegte of “mu” wat lastig is om volledig te begrijpen. Een goede meditatieleraar begrijpt dat er een logica voorbij het rationele denken bestaat, wat ervaren kan worden tijdens meditatie of andere intense ervaringen. In de Tibetaanse filosofie is leegte of stong-pa nyid een centraal concept dat ook verwijst naar de afwezigheid van inherent, onafhankelijk bestaan in alle verschijnselen. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van leegte in de Tibetaanse filosofie. De zelfloosheid en de interafhankelijkheid werd al eerder besproken. Het Tibetaanse boeddhisme verdeelt de filosofische interpretaties van leegte in vier scholen, elk met hun eigen nuances en benaderingen. Deze scholen zijn de Vaibhashika, Sautrantika, Yogachara en Madhyamaka. Inzicht in leegte kan leiden tot bevrijding van lijden, zoals eerder werd beschreven. Net als in andere boeddhistische tradities benadrukt de Japanse filosofie de onderlinge afhankelijkheid van alle verschijnselen. Niets bestaat op zichzelf, maar alles is verbonden door een netwerk van oorzaken en voorwaarden. Leegte in de Japanse filosofie nodigt uit tot een diepere contemplatie van de aard van de werkelijkheid en onze plaats daarin. Het helpt om los te komen van gehechtheid en een meer open, flexibele benadering van het leven te ontwikkelen.

In sommige hindoeïstische filosofieën wordt leegte gezien als de ultieme realiteit, de bron van alle bestaan. In het taoïsme wordt leegte vaak geassocieerd met het concept van de Tao, de natuurlijke orde van het universum die alles doordringt en overstijgt. Als praktische toepassing kan het begrip leegte helpen bij het loslaten van gehechtheid aan materiële zaken en ego en het bevorderen van een diepere verbinding met de wereld om ons heen. Het kan ook bijdragen aan een gevoel van innerlijke rust en balans. In de Noordse mythologie verwijst de “gapende leegte” naar Ginnungagap, een enorme kloof die bestond voor de schepping van de wereld. Deze leegte lag tussen de ijskoude wereld Nifiheim in het noorden en de vurige wereld Muspelheim in het zuiden. Volgens deze mythologie ontstond het leven toen de hitte van Muspelheim de ijzige rijplagen van Nifiheim deed smelten, waardoor de eerste wezens werden gevormd. Ginnungagap symboliseert dus de ruimte en de potentie waaruit alles is ontstaan. In de theosofie, een filosofische stroming die zich richt op de zoektocht naar spirituele wijsheid en universele waarheden, heeft een interessante kijk op leegte. Binnen de theosofie wordt leegte vaak gezien als een toestand van potentieel en mogelijkheid. Het is niet simpelweg de afwezigheid van iets, maar eerder een toestand van "alles kunnen worden". In sommige interpretaties van de theosofie wordt leegte beschouwd als een essentiële stap in het proces van spirituele groei. Door de leegte te omarmen en onze gehechtheden los te laten, kunnen we ons openstellen voor nieuwe inzichten en hogere niveaus van bewustzijn.

Binnen mijn eigen spirituele filosofie is de werkelijkheid een vorm van een meervoudige projectie van het enkelvoudige in die multidimensionale leegte. Alles wat bedacht kan worden ligt opgesloten in het veld van informatie en de gedachte van de mens heeft contact met de leegte en kan zich tot een vorm condenseren. Deze vorm kan zich ontwikkelen tot een scala van vormen en uiteindelijk kan de mens de vorm omzetten in materie. Bewustzijn speelt hierbij de belangrijkste rol. Gecoördineerd bewustzijn in relatie met het veld van leegte. Ons bewustzijn afstemmen op het collectieve bewustzijn van alles wat elkaar verbindt, om zo tot inzicht te komen omtrent de zichtbare illusie van onze dagelijkse waarnemingen. Alle materie vormen en verschijnselen welke wij in de natuur waarnemen zijn niets meer dan creaties van ons voor geprogrammeerde en herkenbare denken. We scheppen door ons denken onze eigen belevingswereld, de fundamentele illusie. Deze geschapen waarnemingen ontstaan vanuit een zekere bewustzijnstoestand en verdwijnen vanzelf weer als we boven die bewustzijnstoestand uitstijgen. Tijdens meditatie raken we los van ons geprogrammeerde denken en ontmoeten we de leegte als een onbeschrijfelijke ervaring. Waarom niet te beschrijven? Omdat we niet met ons denken iets waarnemen, maar met ons gevoel alles kunnen ervaren wat de leegte in zich herbergt.

Al het geluk dat er in de wereld is. Ontstaat door te wensen dat anderen gelukkig zijn. Karma is handelen. Zuiver handelen geeft geluk, onzuiver handelen schept lijden. Het lijden wordt ons niet als straf gegeven, maar volgt uit onze onzuivere keuze van onze zelf koesterende geestestoestand, die wenst dat wij gelukkig zijn. Terwijl we het geluk van anderen verwaarlozen.**

J.J.v.Verre.

Bronvermelding:

- Modern Boeddhisme, het pad van mededogen en wijsheid. Deel 1 Soetra, Geshe Kelsang Gyatso, e-book **

- Leegte of de afwezigheid van het iets.Boeddhistisch Dagblad, dertiende jaargang, 10 januari 2024, Peter Pijls.

- De Leegte, Spirituele Filosofie, 27 december 2007.