Een koan is een korte weergave van een dialoog die kernachtig een aspect van de boeddhistische leer weergeeft en bedoeld is om iemands inzicht in die leer te testen. In het Ch’an en zenboeddhisme worden ze gebruikt om leerlingen inzicht te laten krijgen in de ware aard van de eigen geest. Volgens de overlevering werd Ch’an omstreeks 500 CE in China geïntroduceerd door Bodhidharma. Het boeddhisme dat hij onder de aandacht bracht, was sterk gebaseerd op de Lankavatara- sutra, waarin de Boeddha-natuur(tathagatagarba) en het basis bewustzijn(alaya-vijnana) worden gecombineerd. De Boeddha-natuur wordt gezien als het universele vermogen van alle levende wezens om verlichting te bereiken. Hierdoor werd de nadruk gelegd op het direct zien van de ware aard van de geest, namelijk de leegte: de ware aard van de mens heeft geen kenmerken die tastbaar zijn. Het zien hiervan doet de mens ontwaken en doorbreekt de illusies die de geest schept. Dit inzicht opent de weg naar een bevrijde manier van leven, ongehinderd door de passies, verlangens en angsten die ons leven beheersen.
Wat is nu de betekenis van deze koans? Koans worden gezien als raadsels of paradoxale vragen die bedoeld zijn om het rationele denken te stoppen, maar kunnen niet los worden gezien van de boeddhistische traditie waarin ze ontstonden en betekenis kregen. De volgende koans worden vaak aangehaald:
-Het geluid van één hand klappen. Twee handen klappen en er is geluid. Wat is het geluid van één hand?
-Er is een ware persoon zonder rang die voortdurend uit en in gaat door de poorten van je gezicht. Wie is dat?
-De vijf smaken van de mandarijn: Een zenmeester vroeg:”Hoe smaakt een mandarijn?” De leerling antwoordde:”Zoet”. De meester vroeg: En de schil?” De leerling antwoordde: “Bitter”. De meester zei: “En de pit?”. De leerling antwoordde: “Hard”. De meester vroeg:”En de witte draadjes?”. De leerling antwoordde: “Zacht”. De meester vroeg:”En de hele mandarijn?”.
-Als je niets kunt doen, wat kun je dan doen?
-Als het vele één wordt, wat wordt dan het ene?
De koan “het geluid van één hand klappen”is een van de bekendste en meest uitdagende koans in het zenboeddhisme. Het werd geïntroduceerd door de zenmeester Hakuin Ekaku. De vraag”Wat is het geluid van één hand klappen”lijkt op het eerste gezicht paradoxaal en onoplosbaar, omdat we gewend zijn te denken dat klappen alleen mogelijk is met twee handen. De diepere betekenis van deze koan ligt in het doorbreken van conventioneel denken en het overstijgen van dualiteit. Het doel is niet om een logisch of rationeel antwoord te vinden, maar om de geest te openen voor een directe ervaring van de werkelijkheid zonder de beperkingen van analytisch denken. Door te mediteren op deze koan, worden beoefenaars aangemoedigd om voorbij de grenzen van taal en logica te gaan en een staat van verlichting of inzicht te bereiken. Het is een manier om de geest te bevrijden van vaste patronen en een dieper begrip van de natuur van het bestaan te verkrijgen.
Om nu terug te komen op de titel van deze beschouwing: “Wat is de kleur van de wind?”.“Colors of the Wind”, de songtekst afkomstig uit de Disneyfilm Pocahontas, beschrijft poëtisch het beeld dat de aarde een levend wezen is, waar mensen zijn verbonden met alle andere aspecten in de natuur. In deze setting heeft de wind alle kleuren en is dan wit. Normaal gezien zou je denken: De wind heeft geen kleur, dus is de wind zwart. Maar gevoelsmatig is een zwarte wind, een bedreigende wervelstorm die kan huishouden en het leven voor mens en dier kan bedreigen. De kleur van de wind kan ook een poëtische vraag zijn die ons uitnodigt om onze verbeelding te gebruiken. Hoewel de wind zelf geen fysieke kleur heeft, kunnen we ons voorstellen dat het verschillende tinten heeft, afhankelijk van de omstandigheden. Het zomerbriesje: Een lichte, bijna doorschijnende kleur, zoals het blauw van de lucht op een heldere dag. De stormwind: Donker en wild, als de grijze wolken vlak voor een onweersbui. De herfstwind: Warme tinten, zoals het oranje en rood van vallende bladeren. De winterwind: IJzig wit, vergelijkbaar met sneeuw. Maar besef dat dit een creatieve interpretatie is. De echte kleur van de wind blijft een mysterie dat we met onze zintuigen niet kunnen waarnemen. Door deze vraag te stellen, wordt je uitgedaagd om je gebruikelijke manier van denken los te laten en een meer intuïtieve benadering te vinden. De vraag is dan relevanter dan het antwoord. Terwijl wij, menselijke entiteiten, gewend zijn om het antwoord belangrijker te vinden dan de vraag. Wat is de kleur van de wind, is een vraag waarin alle mogelijkheden van antwoorden besloten liggen. Daarom is de vraag belangrijker dan ieder antwoord.
Wie de aarde zo begeert
vindt slechts aarde tot hij leert
het te zien
in alle kleuren van de wind.(Uit: Colors of the wind)
J.J.v.Verre.
Literatuur:
-Pocahontas, kleuren van de wind, Songteksten.nl
-Koan(Zen), Wikipedia
Geen opmerkingen:
Een reactie posten