Bewustzijn is een fascinerend fenomeen dat ons in staat stelt om onze omgeving waar te nemen, gedachten te hebben en emoties te ervaren. Het is het gevoel van “zijn” en bewust zijn van onszelf en de wereld om ons heen. j.j.v.verre
De Nederlandse term bewustzijn is ontleend aan het Vroegnieuwhoogduitse Bewusstsein, een filosofische term, omstreeks1720 geïntroduceerd door de filosoof Christian Wolff(1679-1754). Het woord bewusst dateert al van een eeuw eerder. Volgens de herinneringstheorie van Plato is kennis het zich herinneren van ideeën die ieder mens al op een ingeboren manier in zijn ziel bezit. Kennis wordt niet gevonden in de buitenwereld, maar zit binnenin, in het bewustzijn. Het lichaam is de tijdelijke drager van de ziel. Het woord Bewusstsein is een leenvertaling van het Latijnse woord conscientia, letterlijk medeweten betekent, met als taalkundige omschrijving: “het bewust zijn van de (im)moraliteit van zijn handelingen”. Het Nederlandse woord consciëntie is een directere afleiding van het Latijnse woord conscientia, het synoniem voor “geweten”, het innerlijk besef van goed en kwaad. Het uiteindelijke concept “bewustzijn” zoals dat heden ten dage wordt gebruikt, kan worden toegeschreven aan John Locke(1632-1704), die de term consciousness gebruikte, vertaald als “passerende perceptie in iemands geest”.
De ideeën over bewustzijn bestaan al duizenden jaren. De geschiedenis van het menselijk bewustzijn is een fascinerend en complex onderwerp dat verschillende disciplines zoals filosofie, psychologie, religie en neurowetenschappen omvat. Een interessante benadering van de geschiedenis van het bewustzijn is de theorie van Jean Gebser, een Duits-Zwitserse cultuurfilosoof. Hij beschreef de ontwikkeling van het bewustzijn als een reeks sprongsgewijze transformaties door verschillende structuren: van archaïsch, magisch, mythisch, mentaal, tot de potentieel opkomende integrale structuur. Daarnaast zijn er religieuze teksten zoals de eerste vier paragrafen van Genesis die verhalen vertellen die geïnterpreteerd kunnen worden als metaforen voor de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn. Deze teksten worden soms gezien als een verslag van primaire gebeurtenissen in de (oer)geschiedenis van de mens, die de ontplooiing van bewustzijn in de menselijke ziel en geest beschrijven.*
Erch Neumann’s boek “The Origins and History of Consciousness”(Duits: Ursprungsgeschichte des Bewusstseins,1949) is een diepgaande verkenning van de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn door de lens van de analytische psychologie van Carl Jung. Neumann probeert de archetypische stadia in de ontwikkeling van het bewustzijn te schetsen en bespreekt onderwerpen zoals mythologie, archetypen zoals de Grote moeder, matriarchaat, ontogenie en fylogenie, het collectieve onbewuste en een psychologisch proces dat hij”centroversion”noemt. Het boek begint en eindigt met het symbool van de Ouroboros, de staart etende slang en beschrijft de tussenliggende stadia die worden geprojecteerd in de universele mythen van de wereldschepping, Grote Moeder, Scheiding van de Wereldouders, Geboorte van de Held, Verslaan van de Draak, Redding van de Gevangene en Transformatie en Vergoddelijking van de Held. Gedurende deze reeks is de Held de evoluerende ego-bewustzijn. Neumann was een van de meest creatieve studenten van Jung en een bekend beoefenaar van de analytische psychologie. Hij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de psychologie van het onbewuste door de concepten van analytische psychologie op een evolutionaire basis te plaatsen.***
De wetenschap heeft ook geprobeerd het bewustzijn te begrijpen door te kijken naar de neurale correlaten en hoe onze hersenen werken om onze ervaring van de wereld te creëren.**
Bewustzijn is het nieuwe woord dat de verouderde termen als ziel, geest en psyché vervangt. Het individuele bewustzijn verwerkt opgedane zintuiglijke indrukken van de natuurlijke omgeving, van mensen, van voorwerpen en reflecteert op de emoties, gedachten of behoeften die bij het individu door deze indrukken worden opgeroepen. Het bewustzijn is het weten of ervaren van wat er zintuiglijk en cognitief in het eigen ik omgaat, met eventueel het vermogen om daarover te communiceren.
Bewustzijn is vanuit de spirituele filosofie gezien een magisch fenomeen. Dit fenomeen is onafhankelijk van tijd en ruimte en is non-lokaal aanwezig. Deze vorm van non-lokaal aanwezig zijn is niet alleen het extrapoleren van het subatomaire fenomeen uit de kwantumwereld naar de macrowereld, maar blijft in zijn oorspronkelijke versie bestaan. Misschien is de vermelding non-lokaal wel onnodig als we een fenomeen willen beschrijven dat onafhankelijk is van tijd en ruimte. Maar hoe is nu de relatie met de entiteit die bewustzijn ervaart? We zullen ons in deze beschouwing beperken tot de relatie bewustzijn en menselijke entiteit. Wij mensen ervaren ons zelf als een zelfstandig denkende unit, die continue keuzes moet maken uit de stroom van gedachten welke zich in ons brein aandienen, maar is dat ook zo? Waar komen die gedachten vandaan? Creëren onze hersenen zelf gedachten door alle prikkels van wat je hebt gehoord, hebt gelezen, hebt gezien, hebt gevoeld, hebt geroken en ook niet bewust hebt meegekregen, als informatie te coördineren en als idee op te slaan. Ideeën worden weer op een bepaalde manier samengevoegd. Maar dat samenvoegen gebeurt niet bewust en daardoor kunnen verbanden die worden gelegd foutief zijn of in werkelijkheid toch anders zijn. Dit proces verloopt autonoom en wordt niet gestuurd door jouw persoonlijkheid. Als de idee wordt leeggeschut komen de gedachten vrij. Een andere opvatting omtrent de bron van gedachten is het eerder genoemde non-lokale fenomeen. Hierbij zweven de gedachten vrij rond in het universum en vangen onze hersenen die gedachten op door zich in te stellen op de frequentie en code van die golfgedachte. Met name die code stelt onze hersenen instaat om specifieke gedachten te kunnen verwerken tot bewuste gedachte. In deze opvatting komen gedachten voort uit een bewustzijn dat leeg is van het denken. Doordat de gedachte bewust is gemaakt, kan de gedachten zich ontwikkelen, kan groeien door zich met andere gedachten te verbinden. Een gedachtestroom komt dan opgang die wij dan herkennen als onze inspiratie. Onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Timothy Brown e.a. toont dat we per dag zo’n 40.000 gedachten hebben. Andere onderzoekers komen op aantallen tussen de 50 en 60 duizend, dat zijn er zo vijfendertig per minuut. De medische wetenschap zegt dat onze gedachten in onze hersenen worden gefabriceerd, dit wordt het materialistisch perspectief genoemd. Het dualistisch perspectief stelt dat bewustzijn en hersenen twee afzonderlijke entiteiten zijn. Volgens deze visie is bewustzijn niet volledig te herleiden tot fysieke processen in de hersenen en kan het bestaan onafhankelijk van de hersenen. Terwijl onze spirituele leermeesters er vanuit gaan dat onze gedachten uit een energetisch universeel veld van alle gedachten worden opgevangen(universeel bewustzijn). Intuïtie en inspiratie worden hierbij gezien als voortvloeisels van dit veld van oneindige kennis en wijsheid. Wanneer je een plotselinge ingeving of een creatief idee hebt, zou dat kunnen komen door een directe verbinding met dit grotere universele bewustzijn. Hoe kan ons bewustzijn zich nu gericht afstemmen op het universeel veld van gedachten? Door je bewust uit te spreken omtrent de intentie van het verlangen om je met het veld te verbinden, zoals het zoeken naar een zender van de ouderwetse radio, door voorzichtig te draaien aan de golflengte knop. Ook de vergelijking van hoe onze hersenen de signalen uit het universeel bewustzijn ontvangen, zoals met de iCloud en een computer. Dit betekent dat bewustzijn niet afhankelijk is van de fysieke hersenen, net zoals de iCloud blijft bestaan als je laptop uitstaat. Meditatie en mindfulness worden vaak gebruikt om het eigen denken te kalmeren en de hersenen als ontvanger ontvankelijker te maken voor deze universele signalen. Door ons bewustzijn te trainen om stil en open te zijn, kunnen we beter afstemmen op deze subtiele energieën en vernieuwende inzichten ontvangen. Bewustzijn is binnen de filosofische theorie van het panpsychisme een fundamenteel aspect van het universum, net zoals ruimte, tijd en materie. Volgens dit panpsychisme heeft alles in het universum, van de kleinste deeltjes tot complexe organismen, een vorm van bewustzijn. Misschien dat we mogen stellen dat bewustzijn fundamenteel is voor het gehele universum, net zoals informatie en energie.
Bewustzijn is te groot om het in een definitie te vangen. Spiritueel zelfbewustzijn oftewel zijnsbewustzijn is de essentie van wie je bent. Het weten dat we zijn vergeten als we op aarde worden geboren. We moeten opzoek naar ons zelfbewustzijn en luisteren naar de stem in de spiegel die ons toefluistert dat we moeten worden wie we zijn. Een menselijke entiteit opzoek naar empathie en compassie in relatie met de ander en met onszelf. Ons zelfbewustzijn is niet alleen het vermogen om je eigen gedachten, emoties en gedragingen te herkennen en te begrijpen, maar ook het weten dat we zijn verbonden met het oneindige, onzichtbare, universele veld van informatie. Dit kwantumveld van oneindige intelligentie vormt de matrix van ons bewustzijn. Het begrip kwantumbewustzijn als hypothese gaat ervan uit dat kwantummechanische verschijnselen, zoals verstrengeling en superpositie, een rol kunnen spelen in de hersenfunctie, dus een combinatie van biologische processen met kwantumprocessen, die dan plaatsvinden op subatomair niveau. Hierbij moeten we ons realiseren dat ten tijde van de oerknal alles was gecomprimeerd tot een klein intens dicht stukje materie en het gehele universum, maar ook jij en ik uit dezelfde bron afkomstig zijn. Dat maakt het ook gemakkelijker om de ware aard van ons bewustzijn beter te kunnen begrijpen. En de verbondenheid te kunnen ervaren.
J.J.v.Verre.
Literatuur:
-Tijdbeleving en bewustzijn, Blog Spirituele Filosofie, 9 oktober 2008.
-***The Origins And History Of Consiousness, Erich Neumann, in 1954 in het Engels vertaald,ISBN 978-0691163598.
-* De (oer)geschiedenis van het menselijk bewustzijn,dinekevankooten.nl
-**Bewustzijn begrijpen. De neurale correlatie van bewustzijn en de rol van bewustzijn in cognitieve controle en besluitvorming. Dr. S. van Gaal, Faculty of Social and Behavioural Sciences, UvA, 15 juni 2021.
- Bewustzijn, Wikipedia.
-Weet jij waar de gedachten vandaan komen? Marcel Keehnen, marcelkeehnen.nl, 11 mei 2019.
-Gedachte verdicht in materie, blog spirituele filosofie,19 okt. 2023.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten