De filosofie van Rudolf Steiner

 

                      -Rudolf Steiner(1861-1925) Foto uit 1905.

Rudolf Steiner was een Oostenrijkse filosoof en een kenner van de esoterie die de antroposofie ontwikkelde, een spirituele filosofie die het fysieke en het spirituele in de wereld wil verbinden. Antroposofie komt van de Griekse woorden “anthropos”(mens) en “sophia”(wijsheid) en richt zich op de innerlijke ontwikkeling van de mens om toegang te krijgen tot de geestelijke wereld. Steiner geloofde dat de mensheid een progressieve ontwikkeling doormaakt, waarbij de individuele ziel zich ontwikkelt als onderdeel van een spirituele hiërarchie. Hij stelde dat het mogelijk is om, vanuit een bewust Ik-bewustzijn, opnieuw waarneming van geestelijke wezens en het geestelijke in de kosmos te bereiken. Zijn filosofie heeft geleid tot praktische toepassingen zoals de oprichting van Vrije Scholen, antroposofische geneeswijzen, heil pedagogie, sociale driegeleding en biologische landbouw. Hoewel Steiners ideeën door sommige wetenschappers als pseudowetenschap wordt beschouwd, kan toch niet worden ontkend dat zijn ideeën een grote invloed hebben gehad op verschillend aspecten van de samenleving. De antroposofie die Steiner ontwikkelde, is gebaseerd op enkele kernprincipes die de verbinding tussen het fysieke en het spirituele benadrukken. Als kernpunt van zijn filosofie staat het begrip "ether" centraal. Hij zag dat als de levensenergie waar het gehele universum en alle levende wezens van afhankelijk zijn. Deze "ether" werd al in de Griekse oudheid als vijfde element gezien. Steiner sprak over warmte-ether, licht-ether, geluids-ether en chemische-ether. De basale gedachte van de antroposofie is dat ieder mens een spirituele dimensie heeft die net zo belangrijk is als het lichamelijke. De volgende principes van de antroposofie zijn hierbij van belang:

-Innerlijke ontwikkeling: Antroposofie streeft naar de innerlijke ontwikkeling van de mens om toegang te krijgen tot een geestelijke wereld. Dit gebeurt door meditatie, zelfreflectie en kunstzinnige activiteiten.

-Holistisch wereldbeeld: De filosofie ziet de wereld als een geheel waarin het fysieke en het spirituele onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

-Reïncarnatie en Karma: Steiner geloofde in reïncarnatie en in karma, waarbij de ziel meerdere levens doorloopt en leert van elke ervaring om spiritueel te groeien.

-Christus impuls: Een centraal element in de antroposofie van Steiner is de Christus impuls, die hij beschouwde als een unieke spirituele gebeurtenis en ook kracht die voortkomt uit de komst van Christus op aarde en die de mensheid helpt in haar ontwikkeling en spirituele evolutie.

-Vrijheid van denken: Antroposofie moedigt individuen aan om vrij en onafhankelijk te denken en hun eigen spirituele pad te volgen zonder onbetwistbare aannames.

-Praktische toepassingen: De principes van antroposofie worden toegepast in verschillende gebieden, zoals het onderwijs (Vrije scholen), geneeskunde (antroposofische geneeskunde), landbouw (biologisch-dynamische landbouw) en kunst (euritmie). Deze euritmie is een bewegingsvorm, een dansvorm die de kern van taal en muziek door menselijke bewegingen zichtbaar maakt. De bewegingen zijn uitdrukkingen van het innerlijke leven. De bewegingskunst waarbij denken, voelen en handelen van de mens samenkomen. Het wordt wel bezield bewegen genoemd. Als we als voorbeeld lange tijd ons hoofd en schouders laten hangen, heeft dat invloed op onze stemming, net zoals springen en dansen een tegengesteld effect kan hebben. Met deze wisselwerking tussen binnen en buiten, tussen ziel en lichaam wordt tijdens de euritmie bewust gewerkt en worden onze “bewustzijnspieren” geactiveerd. De antroposofische geneeskunde combineert regulaire medische geneeskunde met spirituele inzichten en therapieën op natuur basis.

-De holistische benadering: Antroposofische artsen beschouwen de mens als een geheel van lichaam, ziel en geest. Ze richten zich niet alleen op de fysieke symptomen, maar ook op de emotionele en spirituele aspecten van de patiënt.

-Zelfgenezend vermogen: De nadruk ligt hierbij op het versterken van het zelf genezend vermogen van de patiënt. Dit kan door middel van aangepaste voeding, beweging, kunstzinnige therapieën zoals muziek en schilderen en door het gebruik van specifieke antroposofische geneesmiddelen. Die geneesmiddelen helpen de patiënt om een ziekte op dusdanige wijze door te maken dat hij of zij zich na het genezingsproces werkelijk beter voelt. Steiner bouwde voort op de ideeën van Samuel Hahnemann, de grondlegger van de homeopathie, het principe similia similibus curentur, ofwel het gelijke wordt door het gelijksoortige genezen. Hahnemann zag bijvoorbeeld dat de inname van kinine leidde tot symptomen die sterk leken op een malaria aanval. Dit bracht hem op het idee om gepotentieerde kinine als geneesmiddel te gebruiken voor de behandeling van die malaria. De bereidingswijze maakt een geneesmiddel geschikt voor een bepaalde aandoening of een bepaald lichaamsgebied. Mogelijke bereidingswijzen zijn koken, roosteren, verkolen en potentiëren. De techniek van het potentiëren werd door die zelfde Hahnemann ontwikkeld, waarbij hij ontdekte dat de werking van een geneesmiddel bij verdunning niet afneemt, maar juist toeneemt. Stapsgewijs verdunnen, oftewel potentiëren, versterkt de werkzaamheid. Bij de beeldvorming van de patiënt kan de antroposofisch arts ook uitgaan van het drieledig mensbeeld. Steiner onderscheidde in het menselijk organisme drie functionele systemen: het zenuwzintuigsysteem, het ritmisch systeem en het stofwisselingsledematensysteem. Deze systemen worden ook wel aangeduid met bovenpool, middengebied en onderpool. Bij een ziekte is de balans tussen die drie systemen verstoord. Bij het vaststellen van de behandeling spelen twee principes een rol. Ten eerste het principe van het tegenovergestelde. De arts behandelt hierbij een bepaald ziekteproces juist met het tegenovergestelde, bijvoorbeeld kou met warmte. Ten tweede het principe van het versterken. Een te sterke werkzaamheid van de bovenpool kan gepaard gaan met een verzwakte werking in het gebied van de onderpool. Een geneesmiddel kan dan de werking van de te zwakke onderpool ondersteunen. **

-Individuele behandeling: Elke patiënt wordt individueel benaderd, waarbij de behandeling wordt afgestemd op de unieke behoefte en omstandigheden van de persoon.

-Geneesmiddelen: Antroposofische geneesmiddelen worden vaak bereid uit natuurlijke ingrediënten zoals planten, mineralen en soms dierlijke producten. Deze middelen worden gebruikt om het eerder benoemde evenwicht tussen de verschillende lagen van de mens te herstellen.

-Kunstzinnige therapieën: Behandelingen kunnen kunstzinnige therapieën omvatten zoals de eerder beschreven euritmie, muziektherapie, spraakvorming, toneelspel en schilder therapie. Die therapieën zijn bedoeld om de innerlijke balans en het zelfvertrouwen te versterken.

-Samenwerking met de reguliere geneeskunde: Antroposofische geneeskunde wordt vaak aanvullend gebruikt naast de reguliere medische behandelingen. Het is zeker geen vervanging, maar een verruiming van de conventionele geneeskunde.

Steiner benadrukte de persoonlijke vrijheid en ontwikkeling van het individu. Hij geloofde dat ware vrijheid komt van binnenuit en dat ieder individu zijn unieke potentieel moet kunnen ontwikkelen. Hij zag de mens als een wezen dat zowel een fysieke als een geestelijke dimensie heeft. Steiner introduceerde ook het concept van sociale driegeleding, waarbij de samenleving wordt verdeeld in drie onafhankelijke gebieden: het geestesleven, het rechtsleven en het economisch leven. Elk gebied moet volgens zijn eigen principes functioneren om een harmonische samenleving te kunnen creëren.

Samenvattend kunnen we de filosofie van Rudolf Steiner omschrijven als het verbinden van het geestelijke met het fysieke in de wereld met de volgende kernpunten: Vrijheid en zelfontwikkeling, de mens als wezen dat zowel een fysieke als geestelijke dimensie heeft, holistische benadering en de sociale driegeleding. De spirituele filosofie van Rudolf Steiner, de antroposofie streeft naar de integratie van de geestelijke en fysieke werelden om persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling te bevorderen. Ook Steiner heeft veel geschreven over spiritueel bewustzijn. Hij zag dat bewustzijn als een  proces van innerlijke ontwikkeling en zelfkennis. Waarbij het essentieel is om de geestelijke dimensie van het menselijk bestaan te erkennen en te integreren in het dagelijkse leven. Ook hierbij wordt het spiritueel bewustzijn gezien als een proces van ontwaken en bewustwording. Dit proces houdt in dat men zich steeds meer bewust wordt van zijn ware aard, doel en potentieel. Het gaat om het overstijgen van de beperkingen van het ego en het verbinden met een hogere macht of universeel bewustzijn. Spiritueel ontwaken wordt gezien als een diepgaande verschuiving in bewustzijn, waarbij men steeds meer "wakker" wordt en vanuit zijn ware natuur gaat leven. Dit proces van bewustwording en inzicht helpt mensen te beseffen wie ze echt zijn en wat hun ware doel in het leven is. Ik ben jij, jij bent mij en wij zijn zij met ons erbij.

J.J.v.Verre.

Literatuur:

-Wat is euritmie? Everydaymommyday.com, 18-10-2020.

-NVAA, Antroposofische geneesmiddelen, nvaa.nl.**

-10 dingen die je moet weten over Rudolf Steiner, Else Christensen, historianet.nl, 17-6-2023.

-Rudolf Steiner, Wikipedia.

-Antroposofie, Wikipedia.