Spirituele ontwikkeling van de ziel betreft in het bijzonder de transformatie van de ziel met als doel zich te verenigen met de Werkelijkheid.*
De Spirituele Filosofie van Simone Weil (1909-1943) is een van de meest radicale, ongemakkelijke en diep ontroerende denksystemen van de 20e eeuw. Het is een filosofie geboren uit een uiterst scherp intellect, een grenzeloos mededogen voor het lijden van anderen en een persoonlijke ascese die haar fysiek bijna te boven ging. Haar denken is geen troostrijke metafysica, maar een veeleisende weg van deconditionering, waarin lijden, aandacht en schoonheid centrale wegwijzers zijn.
In de kern van Weils filosofie staat het concept van "décréation " (ontschepping). Voor Weil was de schepping niet zozeer een daad van toevoeging, maar van aftrekking. God schiep de wereld door zichzelf terug te trekken, om ruimte te maken voor iets dat niet God is. De menselijke taak, de spirituele opdracht, is dit proces te voltooien door een radicale onthechting van het ego, het ik dat zichzelf als centrum van de wereld beschouwt. Dit ik, met zijn verlangens, zijn meningen en zijn wil tot macht, is volgens Weil een gevangenis. Het sluit ons af van de werkelijkheid en van God. Spirituele vooruitgang is daarom niet het verwerven van iets, maar het leegmaken van de ziel. Het is een vorm van spirituele armoede, waarin we afstand doen van de denkbeeldige ik, de centrische wereld om plaats te maken voor de genade. Dit is een pijnlijk proces, want het vereist het loslaten van alles waar we ons aan vastklampen voor zekerheid en identiteit. Waar het ego zich terugtrekt, kan "aandacht " (attention) ontstaan. Voor Weil is aandacht veel meer dan concentratie, want het is een zuivere, liefdevolle en volhardende gerichtheid op de werkelijkheid, zonder enige bijbedoeling. Het is een lijdzame houding, waarbij we de waarheid niet forceren, maar erop wachten in een staat van ontvankelijkheid.
Weil maakt een cruciaal onderscheid tussen "willen " (vouloir) en "aandacht ". Willen is de agressieve, grijpende modus van de geest. Aandacht is een daad van geduldig wachten, zoals men wacht op een geliefde. Haar bekende uitspraak luidt: " Aandacht is de zeldzaamste en zuiverste vorm van vrijgevigheid." Deze aandacht is de methode bij uitstek voor zowel studie (wiskunde, literatuur) als voor gebed. Door met aandacht naar een wiskundig probleem of een gedicht te kijken, doorzien we de waarheid ervan. Door met aandacht te bidden, maken we onszelf leeg en open voor God.
Weil had een bijzondere en confronterende visie op lijden. Ze maakte een onderscheid tussen een eenvoudige pijn (douleur) en "malheur", een existentieel, zielvernietigend lijden dat een mens reduceert tot een ding. Dit soort lijden is als een goddelijke absentie, het rukt de zin uit het leven. Precies hierin ligt voor Weil de mystieke mogelijkheid. Wanneer een mens in die staat van absolute verlatenheid volhardt zonder God te haten of te vervloeken, wanneer hij het lijden aanvaardt zonder er een betekenis aan toe te kennen, dan kan er een wonder plaatsvinden. In dat moment van ultieme leegte, waarin alle menselijke troost faalt, kan de zuivere, onvoorwaardelijke liefde van God doorbreken. Het lijden wordt dan niet goedgepraat, maar het wordt een plaats van ontmoeting. De gekruisigde Christus is voor Weil het ultieme symbool van deze goddelijke liefde die aanwezig is in de grootste afwezigheid.
De wereld van Weil is niet alleen een tranendal, maar ook een weerspiegeling van de goddelijke schoonheid. Ze zag de wereld als geregeerd door "noodzaak " (nécessité), de onverbiddelijke wetten van de natuur (zwaartekracht, oorzaak en gevolg), die de mens knechten en breken. Maar in dezelfde noodzaak schuilt de schoonheid van de wereld, zoals de perfecte geometrie van een kristal, de onverbiddelijke logica van een wiskundige vergelijking of de harmonie van het universum. Door de schoonheid van de noodzaak te aanvaarden, leren we de wereld liefhebben zoals hij is, niet zoals wij willen dat hij is. Dit is een vorm van amor fati (liefde voor het lot) die ons in contact brengt met de goddelijke logica die aan de schepping ten grondslag ligt. Schoonheid is voor Weil de tastbare aanwezigheid van God in de materiële wereld.
De spirituele filosofie van Simone Weil is een veeleisende ascese. Het is een weg van verlies, van leegte en van radicale liefde. In een tijd die geobsedeerd is door zelfontplooiing, zelfoptimalisatie en het najagen van geluk, staat haar denken als een corrigerend en profetisch teken. Ze herinnert ons eraan dat ware spiritualiteit niet gaat over het voelen van gelukzaligheid, maar over de moed om de werkelijkheid onder ogen te zien, het lijden van de wereld te dragen en in de stilte van de eigen leegte beschikbaar te blijven voor iets dat groter is dan het zelf. Haar filosofie is een uitnodiging om de "aandacht " te cultiveren, niet als een techniek, maar als een basale levenshouding van liefdevolle gerichtheid op de ander, op de waarheid en op de schoonheid die, vaak verborgen, in deze wereld aanwezig is. Het is een boodschap die, hoe zwaar dan ook, een diepe en onverwachte bevrijding in zich draagt.
Simone Weil zag het universum als een afgesproken speelveld van blinde, meedogenloze noodzaak, dat toch doordrenkt is van een hartverscheurende schoonheid. Het is een lege ruimte waar God afwezig is uit liefde, zodat wij kunnen bestaan. Onze taak is om deze harde, schone werkelijkheid onder ogen te zien, haar noodzaak te aanvaarden en in die aanvaarding de afwezige God te leren liefhebben. Het was een universum dat even wreed als goddelijk was en dat onze zuivere, onbaatzuchtige aandacht eiste als enig antwoord.
Uiteindelijk leert Simone Weil ons dat de ziel slechts waarlijk vrij is wanneer zij leeg wordt, niet om niets te bevatten, maar om alles te kunnen omvatten. Zo wordt de mens een weerloos doorgeefluik van een genade die even onmetelijk is als de leegte die eraan voorafging. Zo is de ziel een wond die pas zichtbaar wordt wanneer de wondranden wijken en slecht geheeld kan worden door de oneindigheid die zij toelaat.
Misschien is haar filosofie, zoals haar veel te korte leven, een stille gebedscirkel, een ruimte waarin het goddelijke zich toont in afwezigheid. De ziel wordt pas zichtbaar in haar aandacht, als een stille ontvankelijkheid waarin het goddelijke zich toont als afwezigheid vol genade. Wie zichzelf ont-schept, daalt af in de leegte waar liefde geen bezit is, maar een licht dat weigert te dwingen. Waar de ziel zich ontledigt van wil, daalt genade neer als een licht dat niets vraagt, maar alles draagt.**
J.J.v.Verre.
Bronvermelding:
- Ontschepping is de spirituele reis van het ik naar het niet-iets, van een zelfgerichte persoon naar een transparant, leeg kanaal voor liefde en waarheid. Het is de ultieme daad van nederigheid en vrijgevigheid, waarin de mens eindelijk één wordt met de goddelijke afwezigheid die de schepping mogelijk maakte. Voor Weil is ontschepping de weg naar waarheid, liefde en godsgenade.
- Spirituele filosofie en de ziel. Mystieke oerteksten met Simone Weil als gids. Jacques Graste, ISBN 978-90-8687-028-8.*
- Verworteling( L'enracinement)Wat we de mens verplicht zijn. Simone Weil, EAN: 9789086842551.**
Geen opmerkingen:
Een reactie posten