In deze beschouwing passeert de inhoud van dit boeiende boek en tevens geef ik een vraaggesprek weer tussen de schrijver James Glattfelder en de interviewer Hans Busstra (Essentia Foundation), gezien op YouTube.
Het vraaggesprek met James Glattfelder is meer dan een intellectuele uiteenzetting, het is een narratief van een zoektocht. Het volgt de boog van een persoonlijke ontdekkingstocht die uitmondt in een allesomvattende visie op de kosmos en biedt een krachtig antwoord op wat velen ervaren als de leegte van het moderne, materialistische wereldbeeld. De reis naar een betekenisvol universum verloopt vanaf de Fysicalistische teleurstelling naar Idealistische openbaring. Glattfelder's reis begint herkenbaar, als de naïeve verwondering van een tiener die denkt dat de theoretische natuurkunde alle antwoorden zal geven, gevolgd door de desillusie dat ze juist de grootste vragen onbeantwoord laat. Dit is het startpunt van een intellectuele omzwerving die hem via complexiteitswetenschap en de filosofie leidt naar het werk van denkers als Bernardo Kastrup en de ervaringskennis van mystici en psychonauten. Onder psychonauten verstaan we mensen die verkennen en experimenteren met veranderde bewustzijnstoestanden, vaak met behulp van psychoactieve stoffen zoals LSD, psilocybine en mescaline, om inzicht te krijgen in de menselijke conditie en het spirituele. Ze gebruiken hierbij een methodologie om de subjectieve effecten van veranderde bewustzijnstoestanden te beschrijven en te analyseren. De reis van Glattfelder is essentieel, omdat ze de legitimiteit van zijn synthese versterkt. Dit is geen dogmatisch geloof, maar een conclusie die voorkomt uit een eerlijke, kritische zoektocht. Zijn frustratie over het "shut up and calculate "-dogma binnen de natuurkunde en de marginalisering van de filosofie is voelbaar en nodigt in dit geval de lezer uit om ook de eigen, vaak onbewuste, metafysische aannames te bevragen.
De kern van Glattfelder's betoog is de synthese die hij "Syncretisch Idealisme " noemt. Dit is geen nieuw, uit het niets verzonnen dogma, maar een eclectische en pragmatische integratie van inzichten uit verschillende domeinen.
- Het idealistische uitgangspunt: Bewustzijn is fundamenteel. Het is het primaire veld waaruit alles ontstaat.
- De natuurkunde als beschrijving: De fysieke wereld is een afgeleide, geëmaneerde realiteit, die we via informatie en computationele processen kunnen beschrijven
- De complexiteitswetenschap als mechanisme: Het universum ontwikkelt zich in de richting van complexiteit. Eenvoudige regels genereren complexe structuren en deze structuren (zoals hersenen) fungeren niet als producenten, maar als kanalen voor het fundamentele bewustzijn.
- De ervaringskennis als validatie: De mystieke, sjamanistische en psychedelische tradities bieden een eerste-persoons-empire van deze non fysieke realiteit. Ze zijn pioniers die het terrein in kaart hebben gebracht.
De grote kracht van deze synthese is dat ze de kloof tussen de wetenschap van de derde persoon (objectieve waarneming) en de spiritualiteit van de eerste persoon (subjectieve ervaring) probeert te overbruggen. Hij weerlegt het idee dat deze domeinen onverenigbaar zijn, in zijn visie beschrijven ze simpelweg verschillende niveaus of manifestaties van dezelfde onderliggende, bewuste realiteit.
De implicaties: Van kosmisch nihilisme naar participatief doel. De consequenties van dit wereldbeeld zijn diepgaand en transformatief.
- Een betekenisvol universum: In tegenstelling tot het "kosmisch nihilisme " van het materialisme, is het universum van Glattfelder sapient (wijs) en doelgericht. Het heeft een inherente wil tot complexiteit en lijkt ernaar te streven zichzelf te leren kennen via geïndividualiseerde bewustzijnsdragers.
- De rol van lijden: Het aangrijpende verslag van Christopher Bache voegt een existentiële laag toe. De rol van Bache in het interview is cruciaal en multidimensionaal. Hij fungeert niet zomaar als een voorbeeld, want zijn werk is de existentiële en empirische hoeksteen van Glattfelder's betoog. Glattfelder benadrukt dat het Westen de ervaringskennis van niet-alledaagse bewustzijnstoestanden heeft gemarginaliseerd. Bache is het tegenovergestelde van die marginalisering. Hij is een systematisch onderzoeker, want hij benadert het psychedelische domein niet als een recreatieve gebruiker, maar een academicus en wetenschapper. Zijn drieënzeventig sessies over twintig jaar vormen een ongekende, rigoureuze dataset van eerste-persoonservaringen. Zijn werk kan worden gezien als de "Missing data " van de spiritualiteit. Terwijl sjamanen en mystici vaak vanuit een cultureel ingebedde traditie opereren, doet Bache dit als een moderne westerling. Hij biedt een verslag dat intellectueel toegankelijk en herkenbaar is voor een sceptisch, academisch publiek. Bache's ervaringen gaan veel verder dan alleen maar gevoelens van eenheid. Zij leveren specifieke, consistente inzichten op die de metafysische claims van het idealisme ondersteunen. Zoals een intelligente en doelgerichte kosmos. Het centrale inzicht uit Bache's reizen is dat er een structurerende, liefdevolle intelligentie schuilgaat achter de werkelijkheid, welke hij "the Beloved " noemt. Dit is een directe empirische aanwijzing voor het "sapiente "(wijze) karakter van de kosmos dat Glattfelter beschrijft. Een gestructureerd transcendent rijk, zo ziet hij zijn beschrijvingen van opeenvolgende, dieper wordende lagen van bewustzijn (van de " Diepe zee van Lijden " naar "Diamanten Helderheid ") suggereren dat het niet-fysieke domein geen chaotische, willekeurige "hallucinatie " is, maar een gestructureerde, verkenbare realiteit met zijn eigen wetmatigheden. Bache is ook degene die het Lijden herdefinieert. Dit is misschien wel de meest diepgaande bijdrage. Bache's werk biedt een radicaal nieuw perspectief op lijden, namelijk lijden met een doel: Zijn intense ervaringen van collectief lijden worden niet gepresenteerd als zinloos leed, maar als een "reinigingsfase " en een offer dat deel uitmaakt van een groter kosmisch proces. Incarnatie als een centraal thema: Het ultieme doel van het universum, volgens Bache's ervaring, is niet alleen maar transcendentie (eenwording), maar de incarnatie van transcendentie in het fysieke. Waarbij eenwording de staat van bewustzijn is, die men bereikt wanneer men volledig transcendeert. Lijden is de donkere, noodzakelijke tegenpool die deze incarnatie mogelijk maakt en betekenis geeft binnen het kosmische spel ("Leela "). Dit geeft een diepe, zij het uitdagende, zin aan het menselijk bestaan. Bache's verhaal is niet geromantiseerd. Glattfelter benadrukt de enorme persoonlijke kosten, zoals de prijs van die opgedane kennis: Bache kwam niet ongeschonden uit zijn reizen. Het was een lijdensweg die tien jaar van re-integratie vereiste. Dit toont de ernst en het gevaar aan, want dit is geen gemakkelijke spirituele snelkoppeling. Voor Bache hadden zijn ervaringen realiteitswaarde, ze voelde realistischer aan dan de nuchtere werkelijkheid en dat is een krachtig argument tegen de afwijzing ervan als "slechts een drugs ervaring". Het zet onze alledaagse realiteit juist in een vreemd daglicht. Christopher Bache is voor Glattfelter de cruciale brug tussen de abstracte theorie van het syncretisch idealisme en de levende, ademende en soms pijnlijke realiteit ervan. Met Bache wordt Glattfelter's betoog een verslag van een empirische ontdekkingstocht, Bache voorziet de theorie van: Empirische onderbouwing, existentiële diepte en zeker ook geloofwaardigheid. Hij is in wezen de held in Glattfelter's verhaal: De moedige pionier die de diepten van het bewustzijn verkent en terugkeert met een kaart die aantoont dat de kosmos inderdaad bewust, intelligent en betekenisvol is.
- Een nieuwe ethiek: Als alles fundamenteel bewustzijn is en wij er onderdeel van zijn, volgt daar een directe ethische imperatief uit. De ecologische crisis en sociale wreedheid zijn geen abstracte problemen, maar symptomen van een metafysische vergissing, namelijk de illusie van afgescheidenheid.
- Wetenschap als spiritueel instrument: Glattfelter pleit niet voor het vervangen van wetenschap door spiritualiteit, maar voor een "wetenschappelijke spiritualiteit ". Hierbij gebruik je de wetenschap om de consensusrealiteit te begrijpen en spiritualiteit om je eigen bewustzijn te transformeren naar meer geluk en compassie.
Samenvattend is het bovenstaande een uitnodiging. Het daagt ons uit om ons dogmatisme los te laten, of dat nu het fysicalistische dogma van "het is allemaal materie " of het religieuze dogma van "het staat allemaal in een boek " is. Het moedigt aan om open te staan voor niet-rationele vormen van kennis, zoals symbolische cognitie en directe ervaring, zonder de rationaliteit te verloochenen. Ik ben jij en jij bent mij. Wij zijn zij, met ons erbij.
J.J.v.Verre.
Bronvermelding:
- Shut up and calculate, betekent: stop met filosoferen over de betekenis van kwantummechanica en focus je op het maken van berekeningen die werken.
- The Sapient Cosmos, James B. Glattfelder, EAN:9781803414058.
- LSD and the mind of the Universe, Christopher M. Bache, ISBN:9781620559703.
Glattfelter's werk is een poging om een collectief intellectueel project te starten. Het is een oproep om,in een tijd van extreme individualisering en fragmentatie, samen een nieuw, gedeeld verhaal te weven over wie we zijn en wat de kosmos is. Een verhaal dat even rigoureus is als betekenisvol en dat ons kan helpen niet alleen slimmer te worden, maar ook wijzer.
In essentie biedt "The Sapient Cosmos " een weg uit de impasse tussen een dood, mechanisch universum en een dogmatisch, onbewezen geloof. Het presenteert een derde weg, namelijk die van een levend, intelligent, bewust en participatief universum waarin wij, met al onze wetenschap en onze spirituliteit, een integrale en betekenisvolle rol spelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten